tekst przygotowany i opracowany przez pana Zbigniewa Moszumańskiego, honorowego mieszkańca Radymna.
Austriacki Garnizon RADYMNO
Wydarzenia wielkiej polityki europejskiej miały duży wpływ na rozwój wielu polskich miast, w tym m.in. na losy Radymna. W latach siedemdziesiątych XIX stulecia europejskie sojusze uległy odwróceniu. Połączone dotąd przymierzem Austria i Rosja znalazły się w przeciwnych obozach. Stało się jasne, że w razie konfliktu Galicja stanie w ogniu walk.
W 1887 r. zostało opracowane studium, w którym wskazano na rodzaj i zakres prac fortyfikacyjnych w Galicji na wypadek wojny z Rosją. Przewidywano w nim m.in. odnowienie polowych przyczółków mostowych w Jarosławiu i Sieniawie oraz budowę trzech prowizorycznych przyczółków mostowych (zapór mostowych) na Sanie, w tym w Radymnie.
W związku z tym ujęto w planach budowę umocnień polowych na terenie wsi Wysocko i Michałówka oraz przysiółka Zagrody, zaś na terenie wsi Skołoszów rozpoczęto budowę dwóch obiektów koszarowych: jednego – dla batalionu piechoty, drugiego – dla dywizjonu kawalerii. W miejscu ogrodu pałacu biskupiego tuż nad rzeką Radą zbudowano koszary piechoty i prawie w tym samym czasie w pobliżu nadsańskich łąk na Złotej Górze – koszary kawaleryjskie. Planowano, że w Radymnie będą stacjonować cztery kompanie piechoty i cztery szwadrony kawalerii.
W 1894 r. , po dorocznych manewrach wojskowych, nastąpiła zamiana załóg w garnizonach. Do tzw. koszar dolnych nad Radą przeprowadziła się z Przemyśla pierwsza jednostka – II batalion 10. Galicyjskiego Pułku Piechoty Króla Szwecji i Norwegii Oskara II, dowodzony przez mjr. Josepha Antonino. Dowódcą pułku był płk Heinrich Schäffer. Sztab pułku był dyslokowany w Jarosławiu (szef sztabu – kpt. I klasy Leo Wilfert von Felsenhorst), I batalion (dowódca – mjr Joseph Appel) – w Przemyślu, III batalion (dowódca – ppłk Bonaventura Drążkiewicz) i IV batalion (dowódca – ppłk Alfred Barleon) – w Jarosławiu. Siedzibą Komendy Rejonu Uzupełnień był Przemyśl (komendant rejonu uzupełnień – kpt. I klasy Carl Krepper).
W pułku tym pełnił wówczas służbę por. Stanisław Puchalski (ur. 5 I 1867 r. w Wapowcach – zm. 16 I 1931 r. w Warszawie) – późniejszy m.in. dowódca austriackiej XXIV Brygady, która walczyła pod Radymnem w maju 1915 r., dowódca 12. Dywizji Piechoty, komendant Legionów Polskich od lutego do października 1916 r., komendant wojskowy Przemyśla w 1918 r., dowódca Szkoły Sztabu Generalnego w Warszawie od czerwca 1919 r. do lutego 1920 r., szef Departamentu Broni Głównych i Wojsk Taborowych MSWojsk, generał dywizji WP.
W 1896 r. nastąpiła zamiana miejsca dyslokacji jednostek austriackich. Koszary radymniańskie zajął IV batalion (dowódca – mjr Joseph Roček, w 1899 r. zmienił go mjr Alois Vacek) 10. Pułku, a z Radymna do Jarosławia został przeniesiony II batalion (dowódca – mjr Eduard Wodziczko). Z kolei w 1899 r. dokonano kolejnej rotacji batalionów. Koszary radymniańskie zajął I batalion (dowódca – mjr Joseph Kastner, w 1903 r. zmienił go ppłk Johann Rukavina) 10. Pułku, a z Radymna do Jarosławia został przeniesiony IV batalion (dowódca – mjr Alois Vacek).
W 1906 r. koszary dolne przejął w posiadanie 9. Galicyjski (w 1912 r. zniesiono nazwę wyróżniającą „Galicyjski”) Pułk Piechoty Feldmarszałka Carla Josepha von Clerfayta (dowódca pułku – płk Richard Schreyer). Sztab pułku (adiutant pułku – por. Heinrich Rzieb), I batalion (dowódca – mjr Vinzenz Vacek) i IV batalion (dowódca – ppłk Elias Paliczka) były dyslokowane w Przemyślu, a II batalion (dowódca – mjr Emil Honsik) i Komenda Rejonu Uzupełnień (komendant – mjr Vinzenz Hroch) – w Stryju. W koszarach radymniańskich stacjonował III batalion 9. Pułku, którym dowodził płk Franz Schreiter von Schwarzenfeld, a następnie ppłk (płk) Elias Paliczka, płk Johann Truhlař i ppłk Joseph Bixer. Ostatnim dowódcą 9. Pułku przed wybuchem wojny był płk Felix Cyrus-Sobolewski von Sobolów, a dowódcą III batalionu – mjr Wladimir Omchikus von Odbinagrad.
W 1894 r., po dorocznych manewrach wojskowych, 6. Pułk Ułanów z Przemyśla odszedł do Jarosławia, a jego miejsce w Przemyślu zajął 11. Czeski Pułk Ułanów Cesarza Rosji Aleksandra II. Przy czym II dywizjon 11. Pułku został dyslokowany w nowych koszarach na Złotej Górze. Na te zmiany nałożyła się także wymiana kadr dowódczych. I tak, na dowódcę II dywizjonu ułanów 11. Czeskiego Pułku Ułanów w Radymnie został wyznaczony ppłk Sztabu Generalnego Viktor Dankl, późniejszy generał, który w 1914 r. dowodził austriacką 1. Armią (zob. wcześniejszy post). Objęcie tego stanowiska wiązało się jednocześnie z realizacją ważnego przedsięwzięcia, jakim było przejęcie we władanie świeżo oddanego do użytku obiektu koszarowego. Służbę w Radymnie pełnił do 1896 r., po czym został przeniesiony na stanowisko szefa sztabu XIII Korpusu Armijnego w Agram (dziś Zagrzeb). Dowódcą 11. Pułku był wówczas płk Julius Longard von Longgarde. Sztab pułku i I dywizjon (dowódca – ppłk Eduard von Lehmann) były dyslokowane w Przemyślu, a Kadra Zapasowa w Stryju (komendant – rtm. I klasy Bronislaus Zagajewski).
W 1899 r. dokonano rotacji dywizjonów. Koszary radymniańskie zajął I dywizjon (dowódca – mjr Wladimir Wilczyński) 11. Pułku, a z Radymna do Przemyśla został przeniesiony II dywizjon (dowódca – ppłk Carl Heiss).
W 1900 r. koszary górne przejął w posiadanie 8. Czeski (w 1912 r. zniesiono nazwę wyróżniającą „Czeski”) Pułk Dragonów Feldmarszałka Księcia Raimondo von Montecuccoli (dowódca pułku – płk Ottokar Pizzighelli). Sztab pułku i I dywizjon (dowódca – mjr Carl von Swogetinsky) były dyslokowane w Przemyślu, a Kadra Zapasowa – w Pardubicach (komendant – rtm. I klasy Edmund van Göthem de St. Agathe). W koszarach radymniańskich stacjonował II dywizjon 8. Pułku, którym dowodził mjr Alexander Petschig.
W 1904 r. mjr. Alexandra Petschiga zmienił mjr Johann Kopeček, a tego zaś rok później – mjr Rudolf Juna. W 1906 r. dowódcą II dywizjonu został mjr Edmund van Göthem de St. Agathe, a następnie mjr (ppłk) Paul von Cornaro i mjr Franz Rauer von Rauhenburg. Ostatnim dowódcą 8. Pułku przed wybuchem wojny był płk Viktor Bauer von Bauernthal, a dowódcą II dywizjonu – mjr Heinrich von Dornberg.
