Jeden z niewielu reliktów twierdzy świdnickiej i z pewnych powodów wyjątkowy. Pierwsze umocnienia w miejscu Fleszy Nowomłyńskiej wybudowali Austriacy, najprawdopodobniej wiosną 1762 r. Na podstawie znanych planów, można sądzić, że było to proste dzieło ziemne w formie zniekształconej lunety. Po odzyskaniu twierdzy przez Prusy flesza została przebudowana w systemie poligonalnym (1764) - zyskała formę wydłużonego pięcioboku, z dwiema kaponierami w barkach, chroniącymi skrzydła i tył dzieła. Jest to pierwszy przypadek zastosowania takiego umocnienia w fortyfikacji pruskiej. Kilka lat później Fryderyk II zażądał kolejnej przebudowy, miała powstać bateria kazamatowa, znana królowi z fortyfikacji piemonckich i z morawskiego Ołomuńca. Projekty sporządził płk. Daries, który kierował również budową w latach 1768 - 70. Na korpusie fleszy powstały kazamaty dla 13 dział - 6 na prawym skrzydle, 5 od frontu i 2 na lewym skrzydle. Były to sklepione pomieszczenia otwarte od tyłu, od przodu zamknięte wymurowanymi strzelnicami, obsypanymi ziemią. Na bomboodpornym stropie mieściły się stanowiska strzeleckie piechoty. Początkowo obawiano się, że dym z dział uniemożliwi artylerzystom strzelanie, bądź wręcz doprowadzi do ich uduszenia się. Obawiano się także zawalenia sklepień na skutek wibracji powstałych od wystrzałów. W obecności króla wykonano próbne strzelania, które przyniosły zadowalający efekt. Skutkiem tych doświadczeń była budowa kolejnych baterii kazamatowych, zarówno w Świdnicy (flesze Ceglana i Szubieniczna), jak i w innych twierdzach pruskich m.in. w Srebrnej Górze). Jeszcze w 1807 roku francuski generał Haxo wykonał kazamatowa baterię w Gdańsku na Forcie Grodzisko wzorowana na dziele z wysadzonej już Fleszy Nowomłyńskiej. Bateria ta uzyskała miano Baterii Haxo. W trakcie przebudowy zlikwidowano kaponierę prawoskrzydłową i wykonano sieć chodników przeciwminerskich wychodzących na przedpole fortu 80-100m. Wejście do nich znajdowało się na majdanie Fleszy. Zanim jednak powstała nowa bateria kazamatowa, pod kierownictwem płka Darieza zbudowane jeszcze dwie ziemne baterie otwarte. Pierwsza z nich, Bateria Skrzydłowa, zlokalizowana była od strony zachodniej. Jej zadaniem było zamknięcie doliny Witoszówki i zablokowanie podejścia do Fortu Witoszowskiego. Bateria, ze stanowiskami dla 13 armat, otrzymała formę kleszczy, skierowanych frontem na południowy zachód. Druga, mniejsza bateria została zlokalizowana na wale wschodnim i skierowana frontem na południe, wprost w dolinę Młynówki. Bateria składała się z trzech stanowisk dla armat oraz stanowisk dla piechoty. W wale znalazło się też laboratorium prochowe - czyli kazamata, w której przygotowywano amunicję dla potrzeb załogi. W 1782 r. następca Darieza, kpt. Lindner, przystąpił do budowy nowego typu baterii skazamatowanej - Hangaru (Hangardu) Nowomłyńskiego. Dzieło to, wysunięte ok. 100 m. przed Fleszę, składało się z dwóch skrzydeł stykających się pod kątem 120°, tworzących system wieloprzęsłowych wnętrz opartych na masywnych filarach. Na stropie znajdował się poziom artyleryjski z ziemnym przedpiersiem. Korpus Hangaru był z trzech stron otoczony fosą. W przeciwieństwie do Fleszy, kazamaty Hangaru służyły tylko do ochrony dział przez ostrzałem przeciwnika - do strzelania wytaczano jest na otwarte, ziemne stanowiska. Hangar miał własny system chodników kontrminowych, wychodzących ok. 100 - 120 m. na przedpole, jednak jako jedyny obiekt w Świdnicy sam był "podminowany" - chodniki kontrminowe Fleszy poprowadzono pod wały Hangaru, aby można je wysadzić w razie zajęcia przez nieprzyjaciela. W 1807 roku po krótkim oblężeniu wojska napoleońskie zdobyły Świdnicę i przystąpiły do planowego niszczenia fortyfikacji, zwłaszcza skazamatowanych baterii - w pierwszej kolejności wysadzono flesze i hangary. Pełnego zakresu zniszczeń nie da się ustalić, ponieważ okupacyjne służby francuskie prowadziły jedynie pobieżną ewidencję prac saperskich. Prawdopodobnie zachowały się chodniki kontrminerskie. Flesza zachowana jest w całości, mimo iż niektóre jej elementy zostały zdewastowane. Fosa czołowa jest prawie całkowicie zasypana, ale jej przebieg jest czytelny. Fosa zachodnia została zasypana całkowicie – obecnie droga dojazdowa do cmentarza (ul. Brzozowa). Bateria kazamatowa zachowana jest szczątkowo, a jej pozostałości są przysypane. Kaponiera szyjowa zachowana jest w stanie dobrym, częściowo zachowana jest także poterna (potajnik) prowadząca z kaponiery do bramy. Brama została całkowicie zniszczona. Bateria Skrzydłowa jest zachowana w niewielkim stopniu – skarpy są zdeformowane, całość silnie zarośnięta. Kleszcze zostały przecięte przekopem, przez co pierwotny kształt dzieła jest nieczytelny. Bateria Przylegająca – obwałowanie wschodnie jest dobrze zachowane na całej długości wraz z laboratorium amunicyjnym. Zachował się również wał czołowy. Elementy murowane (w tym sklepiony kanał odnogi Młynówki) zachowane w całości lub częściowo. Hangar Nowomłyński został zniszczony niemal całkowicie. Zachował się kamienny schron prochowni oraz jeden ze słupów, podtrzymujących strop. Wschodnie skrzydło zostało zniwelowane do poziomu przedpola Fleszy. W 1898 r. przez teren Hangaru przeprowadzono linię kolejową, którą przecięła pozostałości dzieła na pół. Front Hangaru znalazł się na terenie obecnego cmentarza. Pozostałości fortyfikacji zaśmiecone i dramatycznie zarośnięte.


Kaponiera lewoskrzydłowa. Wejście wtórne, wybite już po zaprzestaniu użytkowania obiektu.


Strzelnice skierowane w stronę bramy Fleszy.


Strzelnice skierowane na wschodnią fosę.


Strzelnice do prowadzenia ognia wzdłuż wschodniej fosy. Duże okno powstało podobno w latach 70. poprzez wybicie muru między strzelnicami.


Pierwotnie wejście do kaponiery: zasypana poterna (potajnik) prowadząca do bramy Fleszy.


Struktura muru zdradza ślady przebudowy.


Kaponiera widziana z wschodniej fosy.


Kaponiera, elewacja południowa. Widok z wchodniej fosy. Jako jedyna fosa Fleszy była "mokra" ponieważ poprowadzono tamtędy jedną z odnóg Młynówki.
Obiekt dramatyczne zarośnięty.


Jedyny relikt skazamatowanej baterii.


Ledwie widoczne laboratorium we wschodnim wale. Obiekt prawdopodobnie na terenie prywatnym, wejście blokuje solidna krata.


Flesza Nowomłyńska oraz Baterie Przylegająca i Skrzydłowa w 3D i ujęciu Lidara.
1. Flesza Nowomłyńska
a. skazamatowana bateria
b. kaponiera
2. Bateria Przylegająca
a. schron-laboratorium
3. Bateria Skrzydłowa


Wschodnia fosa. Koryto Młynówki wykonane w latach 70. XX w.


Wschodnia fosa. Widok z północy na południe.


Wschodnia fosa. Widok na północ, czyli w stronę zapola Fleszy. Po prawej koryto Młynówki.